Güneş sistemimizde şu anda kabul gören toplam sekiz gezegen bulunmaktadır. Bunlar Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün’dür. 2006 yılından önce bu sayı dokuzdu. Yani bu gezegenlere ek olarak Plüton adında bir gezegen daha bulunmaktaydı. Uluslararası astronomi birliği tarafından açıklanan gezegen tanımına uymadığı gerekçesiyle gezegen sınıfından çıkarılan Plüton cüce gezegen olarak bilinmeye başlandı. Oldukça fazla tartışmaya yol açan bu konu yıllardır sürmektedir. Gelin bu cüce gezegen olan Plüton’u biraz inceleyelim.

Plüton’un keşfi ve ismi nereden geliyor?

Kuiper kuşağında yer alan Plüton 18 Şubat 1930’da Clyde Tombaugh tarafından keşfedilmiştir. Bu dönemlerde bir gezegenin gezegen olarak adlandırılması için net bir tanım olmadığından Plüton gezegenler sınıfında yer almaktadır. Lowell Gözlemevi’nde rastlanılan bu gezegen daha önce bulunmuş fakat fark edilmemişti. Öyle ki 19 Mart 1915’te gözlemevinden iki farklı fotoğraf çekilmiştir. Bu yüzden o zamanda bir sonuç alınamadı. Vesto Melvin Slipher tarafından Clyde Tombaugh’a gözlemevinde araştırmalara dahil olmasını talep etmiş ve Tombaugh bu teklifi geri çevirmemiştir. Tombaugh daha önce yapılan gözlemlerden ve araştırmalardan etkilenerek çalışmaya koyulmuş ve bir ayrıntı fark etti. 18 Şubat 1930’da Tombaugh, Ocak 23 ve 29’unda çektiği iki fotoğraf arasında pırıldaklı karşılaştırıcı kullanarak fark ettiği ayrıntıda bir devinim yani bir hareketlilik vardı. Daha önce çekilen fotoğraflarda da aynı cismin farklı bölgelerde görülmesi sayesinde gezegenin varlığı tespit edilmiştir. 13 Mart 1930’da ise Harvard Üniversitesi Gözlemevi gezegeni (Plüton’u) saptandığını duyurdu. Gezegen saptandığında kaynaklara geçirilmesi amacıyla bir isim verilmeliydi. Mitolojide yeraltı tanrısı olan Plüton’dan esinlenilerek ismi oluşturulmuş ve kayıtlara bu halde geçmiştir.

Plüton’un özellikleri nelerdir?

Gezegenin yarıçapı 1.187±4 km, hacmi (7,006±0,071) ×10⁹ km³, kütlesi (1,303±0,003) ×10²² kg ve yüzey alanı ise 1,77×107 km²’dir. Bu verilerden de anlaşılacağı üzere Plüton oldukça küçüktür. Öyle ki dünya ile kıyasladığımızda 249 adet Plüton 1 adet dünyaya eşittir. Plüton’un yapısı Dünya’ya kıyasla farklıdır. Öyle ki radyoaktif minerallerin ısı sonucunda ayrışmasıyla kayalarının çözünmesini ve buz kütlelerinin oluşmasını sağlamıştır. Bu da gezegenin %30 – %50 arasında buz kütleleri, %50 – %70 arasında ise kayalardan oluşmasına sebep olmuştur. 1700 km çapa sahip olan çekirdek kayalardan oluşmaktadır ve onun üzerinde bulunan manto tabakasının tamamını buzullar oluşturmaktadır. Ayrıca Plüton’un manto ile çekirdek arasında 100-180 km kadar kalınlıkta bir yeraltı okyanus tabakası oluştuğu bilinmektedir.

Plüton’un atmosferi nasıldır?

Atmosferinde karbonmonoksit, metan ve nitrojen bulundurması ve güneşe uzaklığının 29-49 AU arasında değişmesi yüzey sıcaklığını düşürerek 43K yani -230^o derecelere ulaşmasına sebep olur. Bu da gezegenin yüzeyinde donmuş buzul oluşumuna neden olmaktadır. Yörünge hareketi yüzünden güneşe bazı dönemler yaklaşırken bazı dönemler uzaklaşmaktadır. Eliptik bir yörüngeye sahip olan Plüton diğer gezegenlere oranla %17’lik açı ile güneş etrafında hareket etmektedir. Plüton güneşe yaklaştığında donmuş olan nitrojen ve metan buzulları süblimleşmiş gaz formuna dönerek atmosferde yayılmaktadır. Gezegende bir yıl 248 Dünya yılı sürmektedir.

Plüton’un uydusu var mı?

Plüton’un 5 farklı uydusu bulunmaktadır. Bunlardan ilki 1978’de keşfedilen Charon, 2005’te Nix ve Hidra, 2011’de Kerberos ve 2012’de Styx’tir. Bu uyduların çapları 1 km ile 35 km arasında değişirken sadece Hidra’nın çapı 114 kilometredir.