Geçmişten günümüze birçok teknolojik çözümün yanında işimizi kolaylaştıran özellikler ve tanımlamalar hayatımızda yer almaktadır. Bunlardan sadece biri ama önemli bir yere sahip olan konumu bugün sizlerle birlikte inceleyeceğiz. Hadi başlayalım.

Konum, meridyen ve paralel nedir?

Bir yerden bir yere giderken bazı ölçüler ve kelimeler söyleriz. Bunlar konumdur. Dünya üzerinde bulunan bir noktaya veya belirli bir alana ulaşmak için konumu kullanırız. Konum ise meridyen ve paralellerden oluşan bir ölçü sistemidir. Meridyen (boylam) ekvatoru dikey olarak keser ve Greenwich kasabası 0 meridyen olarak sayılır. Kuzey kutbundan başlayarak güneye doğru hayali bir yarı çember oluştururuz ve doğuya doğru 90 tane, batıya doğru 90 tane olmak üzere toplam 180 tane meridyen vardır. Paralel (enlem) ise ekvatora paralel olacak şekilde doğu batı arasında hayali bir çember olarak düşünebiliriz. Güney yarım kürede 90 tane kuzey yarım kürede 90 tane olmak üzere toplam 180 paralel mevcuttur.

Coğrafi konum nedir?

Meridyen ve paralelleri kullanarak dünya üzerindeki herhangi bir noktayı hemen bulabiliriz. Örneğin Türkiye’yi ele alalım. Dünya üzerinde Türkiye’nin coğrafi konumu şu şekildedir: 26^o-45^o doğu meridyenleri, 36^o-42^o kuzey paralelleri arasındadır. Türkiye bu paraleller ve meridyenler arasında yer almaktadır. Seyahat etmeyi veya bulunması zor bir noktayı kolaylaştırmak amacıyla geliştirilen bu sistem her yerde geçerlidir. Bazen koordinat sistemi olarak da karşımıza çıkmaktadır. Bunların genel ismine ise coğrafi konum adı verilmektedir.

Coğrafi konum kaça ayrılır?

Coğrafi konum ikiye ayrılmaktadır. Matematiksel konum ve özel konumdur.

Matematiksel konum: matematiksel konum az önce de bahsettiğimiz gibi dünya üzerindeki herhangi bir alanın veya noktanın meridyen (boylam) ve paralel (enlem) olarak belirtilmesine denmektedir.

Özel konum: belirli bir konumun fiziksel özelliklerini kapsamaktadır. Dağ sıralaması, hangi kıtada olduğu, etrafındaki denizlerin hangisi olduğu, bölgenin yükseltisi, yer şekli ve ülkelere yakınlığı açısından belirtilmesine denmektedir. Örneğin Türkiye’nin özel konumunu şöyle açıklayabiliriz:

• Batıdan doğuya gidildikçe yükseltisi artmaktadır. Bu yüzden karasallık artar, akarsular dar ama derin vadilerden akar, indirgenmiş sıcaklık ve gerçek sıcaklık arasındaki fark düşüktür.
• Türkiye’nin 3 tarafı yani batı, güney ve kuzey bölgeleri denizlerle çevrilidir. Bu da çeşitli limanların olmasını ve ticaret alanında Türkiye’nin bir pay kazanmasına olanak sağlamıştır.
• Dağlar denizlere paralel şekilde uzanır. Bunun sonucunda kuzeyden güneye inilmek istendiğinde ulaşım zorlaşmaktadır. Bitki türleri ve iklim çeşitliliği çok fazladır. Aynı anda birkaç farklı iklim yaşanabilir. Örneğin Türkiye’nin batı kısımlarında yaz mevsimi yaşanırken kuzeyinde yağışlar görülebilir. Aynı zamanda doğusunda ise kar yağışı gözlemlenebilmektedir.
• Türkiye iki önemli boğaza sahiptir. Çanakkale ve İstanbul boğazıdır. Bunlar Karadeniz’i Akdeniz’e bağlamaktadır.
• Sanayileşmiş toplum olan Avrupa ile petrol bakımından zengin olan doğu ülkeleri arasında çok önemli bir ara nokta sayılmaktadır.
• Zengin toprak yapısı, bitki ve iklim çeşitliliği sayesinde kendi besinini kendisi üretebilen bir tarım zenginliğine sahiptir.
• Geçmiş tarihlerden bu yana bir ara nokta olarak görülen Türkiye’nin özel konumu birçok kültüre ev sahipliği yapmaktadır. Bunun sebebi tarihte baharat ve ipek yollarının Türkiye üzerinden geçmesidir. Böylelikle yerleşim yerleri artarak çeşitli bölgelerden ve medeniyetlerden insanlar Türkiye’nin coğrafyasına yerleşmişlerdir.