Dünya üzerinde yaşayan her canlı farklı özelliklere ve niteliklere sahiptir. Bir canlıyı diğerinden ayıran temel farklar yaşam alanı, görünüşü veya davranışı özellikleri olabilir. Aynısı dünyanın yapısı içinde geçerlidir. Dünya katmanlar halinde bir yapıya sahiptir. İçerisinde bulundurduğu maddeler bu katmanları oluşturur. Litosfer, hidrosfer, kriyosfer, ekosfer ve atmosferdir. Bunları tek bir atı altında toplayan ise “Biyosfer (Biospher)” dir. Bugünkü yazımızda biyosferi tanımlayacağız. Hazırsak başlayalım.

Biyosfer nedir?

Biyosfer ismi ilk olarak Fransız bilgin Lamarck tarafından öne sürülmüştür ve kısaca tüm canlı yaşamının içinde bulunduğu ortama denmektedir. Bitkiler, hayvanlar ve insanlar biyosferin içinde hayatlarını devam etmektedir. Yeryüzünden 10 km aşağıya ve yeryüzünden 10 km yukarıya kadar uzanan bir katmandan söz etmekteyiz. Burada aklınıza gelebilecek her türlü canlı yaşamını sürdürmektedir. Kuşlar, bakteriler, solucanlar, gergedanlar vs. Yapılan araştırmalar sonucunda bu mesafeden fazla olan bölgelerde herhangi bir bakteri veya canlı organizmaya rastlanmadığı bilinmektedir.

Biyosferin genel tanımına bakacak olursak eğer şöyle açıklanmaktadır: Jeofiziksel olarak biyosfere bakıldığında yaşayan tüm canlı türlerini ve ilişkilerini; canlıların litosfer, hidrosfer ve atmosfer ile etkileşimini inceleyen evrensel ekolojik sistemdir. Bu tanımdan anlaşılacağı üzere bir etkileşim söz konusudur. İki farklı ortam bulunur burada. Biri biyom diğeri ekosistem. Biyom yaşanılan çevre (tundra, çöl, yağmur ormanları vs.) anlamına gelirken ekosistem canlı ve yaşanılan çevre arasındaki etkileşimden söz edilir. Aradaki fark biyomun ekosistemden daha çok geniş alana sahip olduğudur. Bunu şöyle özetleyebiliriz. Yağmur ormanlarının kapladığı bütün alanlar tek bir biyom olarak adlandırılır. Ancak ekosistem yağmur ormanlarında bulunan bir bataklık ve onun içinde yaşayan hayvanlar (solucan, böcek, timsah vs.) arasındaki ilişkiyi incelemektedir.

Biyosferde iklim değişikliğinin önemi nedir?

Biyosferi etkileyen en önemli faktör iklim üzerindeki değişikliklerdir. Geçmişten bugüne canlıların konuk olduğu dünya belli iklim değişikliklerine uğramıştır ve sonucunda evrimleşerek bugünlere kadar gelmiştir. Dünyanın atmosfer tabakasının 3,5 milyar yıl önce oluşmasıyla beraber ilk canlı mikroorganizmalar zamanla, çevre ve iklim değişikliği yüzünden evrimleşerek gelişmiştir. Hatta dinozorların kitlesel yok oluşunda (mezozoik dönem-65 milyon yıl önce) canlı yaşamı neredeyse dünya üzerinden silinip gidecekti. Tüm bunlar biyosferin içerisinde gerçekleşmiştir. Daha birçok örneği olan biyosferdeki iklim ve çevre değişikliği bulunmaktadır.