Yeryüzünün üçte birini kaplayan kara alanlarıdır. Bu kara alanlarında dağlar, uçurumlar, yerleşim yerleri, otlaklar, araziler, ağaçlarla kaplı ormanlar yer almaktadır. Hepsinin en nemli özelliği ise bir zeminin üzerine konumlanmış olmalarıdır. Bu da topraktır. Dış ve iç etkenlerle kayaçlar ufalanır ve toprağı oluşturur. Toprak yaşamımızı devam ettirmemiz gereken maddeleri alırken kendine lazım olanlarını da bizlerden almaktadır. Her şey bir döngü içinde sürmektedir. Biz alırız ve veririz. Toprakta aynı şekilde hem alır hem verir. Böylelikle çift taraflı etkileşim içindeyizdir ama bundan haberimiz yoktur. Geçen hafta toprağın nasıl oluştuğuna dair bir yazı yazmıştık. Bugünkü yazımızda ise toprak tiplerini inceleyeceğiz. Hangi toprak nerede bulunuyor onları göreceğiz.

Topraklar toplamda 3 farklı başlıkta toplanmaktadır. Bunlar (1) Zonal Topraklar, (2) Azonal Topraklar ve (3) İntrazonal Topraklardır. Bu başlıklar altında da çeşitli toprak tipleri bulunmaktadır. Hadi inceleyelim.

ZONAL (YERLİ) TOPRAKLAR

• Tundra toprakları: Tarıma elverişli olmayan donmuş topraklardır. Bu topraklar kışın karla kaplı yazın ise karlar eriyince ortaya çıkarlar. Tundra toprakları tundra iklimin olduğu bölgelerde görülür ve buralar kutup kuşağı içerisindedir.
• Podzol toprakları: Tundra topraklarının alt taraflarında bulunan soğuk ve nemli topraklara Podzol topraklar denmektedir. Ayrıca mineral bakımından oldukça zayıftır.
• Kahverengi orman toprakları: Orta kuşakta bulunan toprak tipidir. Humus bakımından zengin olan bu topraklar yayvan yapraklı ormanlarla kaplı alanlarda görülmektedir.
• Kırmızı topraklar (Terra Rossa): Akdeniz ikliminde bulunan içeriğinde demir-oksit oranı fazla olan toprak tipidir. Demir-oksit yoğunluğundan dolayı kırmızı rengini almıştır. Orta kuşakta bulunmaktadır.
• Laterit topraklar: Hem ekvatoral hem de dönenceler arası geçiş kısmında görülen ve verimi (humus bakımından) toprakta yaşayan canlı organizmaların tüketmesiyle ya da toprağın aşırı yıkanmasıyla (yağmur vs.) düşük olan topraklardır. Sıcak ve nemli bölgelerde bulunurlar.
• Çernezyom toprakları: Dünyanın en verimli toprakları arasındadır. Mineral ve kireç bakımından zengin olan Çernezyom toprağı orta kuşakta bulunan çayırlık alanlarda ve yarı nemli bölgelerde görülmektedir.
• Kestane/kestane renkli step (bozkır) topraklar: Humus bakımından oldukça fakir olan bu toprak tipi orta kuşakta bulunan bozkırlarda görülür. Yarı nemli bölgelerin toprağıdır. Yağış az olduğundan dolayı da kireç ve tuz toprağın en üst katmanında yani A horizonunda bulunmaktadır.
• Çöl toprakları: Yağış miktarı çok az bulunan bölgelerde bulunur. Adı üstünde çöl toprakları çölde bulunan kumlardır. Yağış az olmasından dolayı da topraktaki kireç ve tuzlar toprağın üstünde bulunmaktadır.

AZONAL (TAŞINMIŞ) TOPRAKLAR

• Alüvyal topraklar: Tarım için oldukça elverişli olan bu topraklar akarsuların zamanla suyun içinde bulunan alüvyonları biriktirip oluşturduğu bölgelerdir. Bunlara en iyi örnek delta ovaları ve vadi tabanlarıdır.
• Lös toprakları: Kurak ve yarı kurak alanlarda görülen lös toprakları rüzgârın taşıdığı ve biriktirdiği parçacıklardan oluşmaktadır.
• Moren toprakları: Buzulların hareketi sırasında biriken toprak oluşumudur. Genellikle kutup bölgelerinde görülmektedir.
• Kolüvyal topraklar: Bir diğer ismi yamaç toprağıdır.  Bu tür topraklar dağ yamaçlarında sel ve yağışların dağ eteklerinde toprağı biriktirmesiyle oluşmaktadır.
• Litosol topraklar: Taşlı toprakta denilen litosol topraklar kolüvyal toprakları oluşturan toprakların yamaçlardan ayrışmasıyla yamaçta kalan iri taş ve toprak karışımıdır.
• Rekosol topraklar: Volkanlardan çıkan kum ve kül parçacıklarının yamaçlarda bulunan kolüvyal toprakların üstüne birikmesiyle oluşan toprak tipidir.

İNTRAZONAL TOPRAKLAR

• Holomorfik topraklar: Tuzlu toprak diye de anılan Holomorfik topraklar, kurak ve yarı kurak bölgelerde bulunan eski göl yataklarında görülmektedir. Sıcaktan dolayı topraktaki su buharı buharlaşınca gölde bulunan tuz toprağa gömülür ve tuz bakımından oldukça zengin olan Holomorfik toprağı oluşturur.
• Hidromorfik topraklar: Adından da anlaşılacağı üzere sulu topraktır. Bunlara en güzel örnek olarak sazlık bölgeleri ve bataklıklar verilebilir. Burada su toprağa çok fazla doymuştur ve su yüzeyde çok az birikmiştir.
• Kalsimorfik topraklar: Kireçli toprak diye de bilinmektedir ve kireç bakımından çok zengin bir topraktır tipidir. Genellikle yumuşak kireç taşı ve killi kireç denilen marn depoları üzerinde bulunan topraklardır.
• Vertisol topraklar: Dönen toprakta denilen bu toprak tipi eski göl yataklarında sıcaktan dolayı çatlayan toprağın o çatlaklardan ufalanarak düşmesi ve sonrasında yağışlı zamanlarda suya doyan toprağın şişmesiyle beraber çatlaklardan daha önce ufalanarak düşen toprağı yukarıya itmesiyle meydana gelen toprak tipidir.
• Redzina toprakları: Bu toprak tipi koyu renklidir ve kireç taşlarının üzerinde bulunur. Yani bu toprağın altında kireç bakımından zengin topraklar vardır.

Not: kutup kuşağı 60-90 enlemleri arası, orta kuşak 30-60 enlemleri arası ve ekvatoral kuşak 0-30 enlemleri arasında kalan bölgelerdir.

Bir yazımızın daha sonuna gelmiş bulunmaktayız. Bugün sizlerle bilim kategorisi altında toprak tiplerini inceledik. Aklınıza takılan soru varsa bunu yorumlar kısmına yazabilir yoksa yazımızı beğenmeyi ve tabip etmeyi unutmayınız. Bir sonraki yazımıza dek hoş kalın, esenle kalın.