Spor salonunda antrenman yaparken elinize aldığınız bir ağırlık için “Bu nasıl 17,5 kilo?” diye veya hepimizin yaşadığını düşündüğüm, pazarda veya markette satın aldığınız sebze-meyve gibi ürünler için bazen “Bu nasıl … kilo?” dediğiniz olmuştur. Elimizdeki şey her neyse enteresan bir şekilde hafif gelir. Sanki ederi o değilmiş gibi. Peki hiç düşündünüz mü kilogram hesabı neye göre yapılıyor?

Bugünkü yazımızda kilogramın ortaya çıkışından, en orijinal kilogramın nerede bulunduğuna, ölçümünden, değişimine tüm bu saydıklarımı anlatacağız.

Kilogramın Tarihi

Lise kimya derslerinden de hatırlayacağınız ünlü kimyacı Antoine Lavoisier tarafından 1793 yılında “0.1 metreküp hacmindeki bir buzun erime derecesindeki ağırlığı” olarak sabitlendi. Daha sonraları 1799 yılına gelindiğinde 0 derecede değil 4 derecede erimiş su halinin ağırlığı üzerinden sabite karar verildi. “Bu ne biçim ölçü birimi” dediğinizi tahmin ediyorum. Bilim insanları da aynı şeyi söylemiş olacak ki 1799’daki bahsedilen sabitle ölçülmüş saf platinden bir silindir üretildi. 39mm çapında ve yine 39mm yüksekliğinde bu silindire “Arşiv kilogram (Le Grand K)” adı verildi.

Bu silindirin yapımından yaklaşık 100 yıl sonra platin ve iridyum karışımlı yeni bir silindir üretildi ve 14 kopyası yapıldı. Birbirleri arasında minimal farklar olduğu söylenen kopyalar 14 farklı ülkeye gönderildi. Ağırlıkların hepsi hava geçirmeyen 3 kat cam fanus ardında saklanan ağırlıklar, 1950’lerde tüm kopyalarla birlikte orijinal olan ağırlığın bulunduğu Paris’te bir araya getirildi ve aralarındaki değişimler ölçüldü. 1990 yılında bir kez daha ölçülen kilogramlar arasında 50 mikrogram bir fark olduğu gözlemlendi.

Mevcut Kilogram Neye Göre Belirleniyor

“50 mikrogram ağırlık farkından ne olur sanki?” diyebiliriz. Bizim için günlük hayatta değişen çokta bir şey olmaz fakat bilim dünyası için kayda değer bir ağırlık olduğundan bilim insanları ağırlığın sabitini bir kez daha güncelledi. “2,5 x 10²⁵ silikon-28 atomunun kütlesi” diğer bir deyişle “Dünyanın en yuvarlak nesnesi” evrensel 1kg sabiti olarak belirlendi. Bu ağırlık biriminin değişimi ise atom sayısıyla ölçülüyor.

Günümüzde kullandığımız kilogram ağırlığının sabiti çok değil birkaç yıl önce yani 2018 yılında Paris’te, Ağırlıklar ve Ölçüler Genel Konferansı’nda kilogram sabiti kuantum üzerinden hesaplanacak. “Planck Sabiti” üzerinden hesaplanacak olan yeni kilogram sabiti 2019 yılından itibaren ülkemiz dahil tüm dünyada kullanılmaya başlandı.