Evren sonsuz bir deniz gibidir. Milyarlarca galaksi içinde trilyonlarca güneş sistemi ve öte gezegenleri içinde barındırmaktadır. Sahip olduğumuz güneş sistemi ise sadece trilyonda bir denebilecek kadar küçük yeri kapsamaktadır. Güneş sistemimiz bir güneş, sekiz gezegen ve gezegenlerin sahip olduğu doğal/yapay uydularla oluşmaktadır. Güneş sistemini daha önceki yazılarımızda anlatmıştık. Onun devamı olarak bu yazımızda ise bir seri şeklinde hazırlayacağımız güneş sistemindeki gezegenleri tek tek detaylıca inceleyip kısaca sahip olduğu uydulardan bahsedeceğiz. Hazırsak ilk olarak Merkür’den başlayalım. Keyifli okumalar…

• 

Güneş sistemine dahil olan Merkür hem güneşe en yakın hem de güneş sisteminde en küçük gezegen olarak bilinmektedir. (Aslında Plüton ilk başlarda en küçük gezegen olarak adlandırılsa da NASA’nın yaptığı son çalışmalardan dolayı gezegen olarak adlandırılmamaktadır.). Atmosferinin yok denecek kadar ince olmasından dolayı gezegene çarpan meteorlar gezegende büyük ve küçük kraterler oluşturmaktadır. Bu yüzden de görünüm olarak Ay ile benzer şekle sahiptir. Hatta bu kriterlerin bazılarına vefat etmiş ünlü kişilerin ismi verilmektedir.

Merkür’ün Tarihi

Yaklaşık olarak 2200 yıl önce keşfedilen Merkür ilk başta iki farklı yıldız olarak tanımlanmıştır. İlki “akşam yıldızı” ikincisi ise “yas yıldızı” olarak anılmaktadır. Merkür’ü ilk kimin keşfettiği tam olarak bilinmese de 17. yüzyılda yaşamış olan Galileo Galilei gezegen olarak tanımlayan ilk kişidir. Fakat Galilei’nin o zamanda sahip olduğu teleskopları Merkür’ün fazlarını yakalayamamış onun yerine gökbilimci Guavanni Zupi, 1639 yılında bu fazları görüntülemeyi başarmıştır. Bu çalışmalar sonucunda ise Ay’da olduğu gibi Merkür’ünde fazları olduğu anlaşılmıştır.

Merkür’ün İsmi

Merkür’ün ismi ise Güneş’e yakın olmasından dolayı Güneş’in etrafında en hızlı dönen gezegen olduğu için Antik Yunanlar Merkür’ü, Yunan mitolojisinde tanrıların habercisi olan Hermes tanrısıyla özdeşleştirmiştir. Yunan mitolojisindeki Hermes tanrısı, Roma mitolojisindeki Merkür tanrısının karşılığı olmasından dolayı ise bizler “Merkür” olarak adlandırmaktayız.

• 

Merkür’ün Atmosferi

Merkür’ün atmosferi çok ince bir katmandan oluşmaktadır. Bunun sebebi Güneş’e yakın olduğu için ve kütlesi küçük olmasından kaynaklanmaktadır. Güneş’ten gelen güneş rüzgarlarının ve meteorların gezegenden çarparak koparttığı parçalardan atmosferi oluşturmaktadır. Atmosferinde ise çoğunlukla hidrojen, oksijen, potasyum, helyum ve sodyum bulunduran Merkür’ün atmosfer basıncı 0’dır. Bu da atmosfer yok denecek kadar az olduğunun kanıtıdır. Bazı yerlerde ise Merkür’ün atmosferi için “egzosfer”de denilebilmektedir.  

Merkür’ün Hızı, Günü ve Yılı

Merkür ile Güneş arasında 58 milyon kilometre vardır ve Merkür saatte 173,000 km hızla hareket etmektedir. Bunun yanı sıra Merkür bir gününü 59 Dünya gününde tamamlamaktadır. Güneş etrafındaki dönüşü ise 89 Dünya günüdür. Yani Merkür güneşin etrafında 2 kere döndüğü takdirde kendi etrafında 3 kez dönmüş olacaktır. Oranı ise 2:3 şeklinde gösterilmektedir. Bu konuyla ilgili kıyaslama yapılacak olursa Dünya 1:365 oranına sahiptir. Merkür’ün 1 yılı da bu yüzden farklılık göstermektedir. Kendi etrafında 59 Dünya gününde dönmekte ve ikinci tam dönüşünde Güneş gününün biraz daha ilerisinde olmasından dolayı bir Merkür yılı 176 Dünya günü sürmektedir.

• 

MERKÜRÜN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ

• Merkür’ün yarıçapı 2440, çapı ise 4880 kilometredir. Bu da Dünya’nın yaklaşık olarak 3’te 1’ine denk gelmektedir. Neredeyse tam bir yuvarlak şekil oluşturacak bir yapıya sahip olan Merkür kutup ve ekvatoral bölgelerin çapları hemen hemen aynı uzunluktadır.
• Merkür’ün kütlesi dünyanın kütlesinin sadece %5’lik kısmı kadardır yani 3,3×10²³ ağırlığa sahiptir.
• Güneş sistemindeki en yoğun ikinci gezegen (ilki Dünya’dır) olarak tanımlanan Merkür’ün ortalama yoğunluğu 5.427 g/cm³ olarak hesaplanmaktadır.
• Merkür’ün sahip olduğu kütle çekiminin Dünya yerçekiminin sadece 0.38’ine eşdeğer olan 3,7 m/sn²’lik bir yüzey yerçekimine sahiptir. Yani Dünya’da eğer 100 kilogramsanız Merkür’de 38 kilosunuz demektir.
• Merkür’ün yapısı çekirdek, manto ve yer kabuğu şeklinde üç bölümden oluşmaktadır. Gezegenin eriyik halde bulunan çekirdeği 2.074 km’lik yarı çapla yaklaşık olarak %85’lik orana sahiptir. Geri kalan %15’lik kısmını ise manto ve yer kabuğunu oluşturmaktadır.
• Çekirdeği eriyik halde olması ve demir yoğunluğunun fazla olmasından dolayı manyetik alana şiddetine sahiptir. Bu Dünya’nın manyetik alan şiddetinin yaklaşık %1’lik oranına tekabül etmektedir.
• Atmosfer tabakasının ince olmasından dolayı güneş ışınlarını kendi atmosferinde çok fazla tutamamaktadır. Bu yüzden gece ve gündüz sıcaklık farkları diğer gezegenlere oranla çok ama çok fazladır. Gündüz sıcaklığı 430 ^oC, gece sıcaklığı ise -190 ^oC’lere ulaşabilmektedir.
• Merkür’ün hiçbir uydusu bulunmamaktadır.
• Merkür’e yaklaşık olarak 2^o lik eksen eğikliği ile neredeyse dik denilebilecek eksen eğikliğine sahiptir.
• Merkür’ün dikkat çekici yörünge basıklığı oldukça fazladır. Yani yörünge basıklığı 0,20 olarak bilinmektedir. Bu durum dünyada 0,016’dır.
• Günöte (enöte) yaklaşık olarak 70 milyon km, günberi (enberi) durumu ise 47 milyon km civarındadır.
• Gezegenin bileşimleri arasında atomik oksijen, sodyum, magnezyum, atomik hidrojen, potasyum, kalsiyum, helyum vardır. Eser miktarda ise demir, alüminyum, argon, diazot, dioksijen, karbondioksit, su buharı, ksenon, kripton, neon bulunmaktadır.

• 

Merkür Uzay Sondaları

Merkür dünyamıza çok fazla uzaklıkta ve güneşin çok yakınında bulunduğu için teleskoplarla zor bir şekilde gözlemlenebilmektedir. Bilim adamları bu yüzden Merkür için iki farklı uzay sondasını Merkür’ü daha net görüntüleyebilmek ve analiz etmek için dünyadan fırlamışlardır.

Uzay sondalarının ilki Mariner 10 adı verilen ve 1973’te fırlatılıp 1974’te Merkür’ün ilk fotoğraflayan ve 1975’te yakıtının bitmesiyle görevi sonlandırılan uzay sondası olarak tanımlanmaktadır. Bu görevde uzay sondası Merkür’ün kütlesi, çapı, dönüş süresi duyarlı olarak ölçülmüş, ayrıntılı fotoğraflar çekilerek gezegenin yarısının yüzey haritası çıkarılmıştır. Bunun sebebi Venüs’ün yörüngesinde sondanın her geçişinde Merkür aynı konumda bulunduğundan, yüzeyin ancak yarıya yakın bölümü haritalandırılmıştır.

İkinci uzay sondası ise Messenger adını taşımaktadır. 1980’de çalışmalarına başlayan ve Merkür’ün yörüngesi için daha iyi rotalar hazırlanan uzay sondası ve en iyi sistemlerle donatılmış olarak 3 Ağustos 2004 yılında dünyamızdan fırlatılmıştır. Biraz uzun ve en iyi yol olarak seçilen güzergahta Messenger, 2011’in mart ayında Merkür’ün yörüngesine girmesi planlanmıştır. Bu plan dahilinde Merkür’ün çeşitli elementlerin yüksekliğe göre dağılımı, manyetik alanın 3 boyutlu modeli, kutuplarda kraterlerin güneş almayan alanlarında korunmuş uçucu bileşenlerin araştırılması, gezegenin bir bölümünün topoğrafik haritasının çıkarılması ve tüm yüzeyinin yüksek çözünürlüklü görüntülerinin elde edilmesi gibi özellikleri araştırılacaktır.