ATMOSFERİN TABAKALARI

Dünyadaki ve diğer gezegenlerdeki yaşamın temel kaynağı olan hava, atmosferin içerisinde yer almaktadır. Dünyanın oluşumundan bu yana yaklaşık 5 milyar yıl geçmiştir ve oluşumundan kısa bir süre sonra yani dünyanın oluşumundan 500 milyon yıl sonra dünyada gazlar ve su buharı meydana geldiği varsayılmaktadır. Oluşan bu gazlar ve su buharı dünyanın yaşanabilir olmasına olanak sağlayan ilk belirtilerdir. Bu gazlar zaman geçtikçe azot(N2), hidrojen(H2), karbondioksit (CO2), karbonmonoksit (CO) ve su buharı (H2O) gibi gazlardan oluşmaktadır. Oluşan bu gazlar sonrasında dünyamızın atmosferi katmanlar halinde ayrıştırmıştır. Bu tabakalar yeryüzünden gökyüzüne doğru sırasıyla troposfer, stratosfer, mezosfer, termosferdir. Termosfer ise iki katmana ayrılır. Bunlar İyonosfer ve ekzosferdir.

Atmosferin Katmanları

Atmosferin içerisindeki gazlar ve maddeler birbirlerinden tamamen farklı fiziksel-kimyasal özellikleri ve sıcaklıkları bulunmaktadır. Bu katmanların ya da tabakaların isimlendirilmesi ve yükseklik tespiti atmosferde bulunan gazların moleküler yapıları, bulundukları yerin yer çekimi, sıcaklık ve basınç değerleri baz alınarak adlandırılmışlardır.

Troposfer: troposfer, atmosfer tabakasının en alt kısmını oluşturmaktadır. Yerden yüksekliği ise 15-20 kilometredir. İklim ve hava olaylarının hepsi bu katmanda görülür. Dünya üzerinde bulunan bütün su buharları yer çekimi yüzünden bu katmanda yer almakta miktarı ise enlemlere göre değişiklik göstermektedir. Atmosferde bulunan %100’lük havanın %75’i bu katmanda yer alır. Bunun sebebi ise dünyanı sahip olduğu yer çekimi ve basınç olaylarıdır. Sıcaklık bu katmanda yukarıya doğru çıktıkça her 100 metrede 0,5o derece azalmaktadır. Ayrıca troposfer bir karışma bölgesi diye de anılabilir. Bunun sebebi kuvvetli konvektif hava akımlarının görülmesinden kaynaklanmaktadır.

Troposfer ve stratosfer tabakası arasında bulunan bölgeye “tropopoz” denmektedir. Bu aralık dünyanın şekline ve yerçekimine göre yüksekliği değişmektedir. Troposfer ve stratosfer arasında kalan bu kısmın yüksekliği kutuplarda 8, ekvatorda 16 kilometreyi bulmaktadır. Tabii bu yükseklik dünya üzerinde görülen mevsimlere göre değişiklik göstermektedir. Kışın en düşük seviyede iken yazın en yüksek seviyeye ulaşabilmektedir.

Resim Arek Socha tarafından Pixabay‘a yüklendi

Stratosfer: troposferin ardından sonra gelen stratosferin yüksekliği 20-50 kilometre arasındadır. Stratosferde sıcaklıklar troposferin aksi yönde hareket etmekte yükseldikçe sıcaklık derecesi artmaktadır. Sıcaklık kutup bölgelerinde 80o dereceyi bulurken ekvator bölgelerinde 50o dereceyi bulabilmektedir. Bu katmanda hava ve su buharı olmadığından dolayı iklim olayları görülmemektedir.  

Ozon tabakası bu katmanda yer almaktadır. Güneşten gelen ultraviyole ışınları oksijeni ozona dönüştürerek bir katman oluşturmasını sağlar ve bu ozon katmanı dünyayı güneşten gelen zararlı ışınlara karşı korumayı sağlar. Ozon tabakasının yüksekliği ise yeryüzünden 20-30 kilometre yüksekliktedir.

Mezosfer: atmosferin üçüncü tabakası olan mezosfer yerden 50-80 kilometre arasında yer alan katmandır. Burada sıcaklık 100o dereceyi bulabilmektedir. Ayıca dünyanın yörüngesine giren ve yeryüzüne düşmekte olan meteorlar bu kısımda sürtünüp, yanar ve parçalanarak toz haline gelir.

Termosfer: yeryüzünden 100-680 kilometre arasında yer alan katmana termosfer denmektedir. Dünyanın yer çekimi dolayısıyla gazlar bu kısımda seyrek olarak görülmektedir. Bu katmanda gazlar hidrojen ve oksijen iyonlarına ayrılmaktadır. Güneşte gelen ışımalar bu tabakada emilerek sıcaklığı artırmaktadır. Bu yüzden sıcaklık 1100-1600o derece arasında değişmektedir. Bu kadar yüksek olmasının sebebi güneşten gelen sıcaklık dalgalarını önleyen bir şey olmamasıdır.

  1. İyonosfer: termosfer tabakasının alt kısmını oluşturur. Bu katman gaz moleküllerini ultraviyole ve X ışınlarının etkisiyle parçalarına ayrılır yani iyonlara dönüşür. Uydulardan radyo dalgaları bu seviyeden tekrar yeryüzüne gönderilir. Yeryüzünden yüksekliği ise 70-500 kilometre arasındadır.
  2. Ekzosfer: Ekzosfer, atmosferin tabakalarının en üst katmanını oluşturur ve dünya ile uzay boşluğu arasındaki bağlam noktasıdır. Bu katmanda yerçekimi olmadığı için gazlar çok seyrek halde bulunurlar. Katmandaki gazlar hidrojen ve helyum gazlarıdır. Dünyadan gönderilen uydular bu katmanda yer alır. Yüksekliği ise 10.000 kilometredir.

ATMOSFERİN TABAKALARI” üzerine bir yorum

Bir Cevap Yazın

Aşağıya bilgilerinizi girin veya oturum açmak için bir simgeye tıklayın:

WordPress.com Logosu

WordPress.com hesabınızı kullanarak yorum yapıyorsunuz. Çıkış  Yap /  Değiştir )

Facebook fotoğrafı

Facebook hesabınızı kullanarak yorum yapıyorsunuz. Çıkış  Yap /  Değiştir )

Connecting to %s